Η πρόσφατη ανάρτηση του Καθηγητή Goodwin στο blog mental health elf είναι πολύ βοηθητική όσον αφορά την περίληψη κάποιων προβλημάτων που έχουμε με τις δομημένες ψυχολογικές θεραπείες σε πολλές ψυχολογικές διαταραχές, όχι μόνο στη διπολική διαταραχή. Ο Καθηγητής Goodwin είναι μια πολύ σεβαστή προσωπικότητα και επιστήμονας στον τομέα της Διπολικής διαταραχής στο Ηνωμένο Βασίλειο και διεθνώς. Είναι επίσης πολύ ενθαρρυντικό ότι, παρά τη σημαντική συμμετοχή και συνεισφορά του στις φαρμακολογικές θεραπείες για τη διπολική διαταραχή, έχει πρόσφατα ασχοληθεί με τον θεραπευτικό ρόλο της ψυχοεκπαίδευσης.

‍

Ωστόσο, είναι πολύ ανησυχητικό να διαβάζουμε ότι η ψυχοεκπαίδευση ως ψυχοκοινωνική θεραπευτική προσέγγιση για τη διπολική διαταραχή βασίζεται σε κάποιο συνεκτικό μοντέλο της διπολικής διαταραχής, ενώ οι άλλες δομημένες ψυχοκοινωνικές θεραπείες (CBT, IPSRT, FFT) υστερούν σε αυτό το σημείο.

‍

Η αλήθεια είναι ακριβώς το αντίθετο. Αν και έχουν γίνει κάποιες μελέτες με ψυχοεκπαίδευση με θετικά αποτελέσματα, δεν έχουμε δει ακόμα κανένα μοντέλο στο οποίο να βασίζεται αυτή η προσέγγιση. Είναι ακόμη πιο προβληματικό και ανησυχητικό όταν πολύ σεβαστά πρόσωπα στον τομέα υποστηρίζουν μια ψυχοκοινωνική παρέμβαση που στην πραγματικότητα δεν έχει κανένα μοντέλο (συνεκτικό ή μη).

‍

Οι γνωσιακές συμπεριφορικές θεραπείες (CBT) για τη Διπολική διαταραχή μπορεί να ξεκίνησαν από το μοντέλο του Beck για τις μονοπολικές καταθλιπτικές διαταραχές, αλλά αργότερα εξελίχθηκαν και συνεχίζουν να εξελίσσονται μέσω του μοντέλου του Dominic Lam, του έργου του Steven Jones, και πιο πρόσφατα του μοντέλου του Warren Mansell, ή ακόμα και μέσω της θεραπείας σχημάτων. Θα συμφωνούσα πράγματι ότι μέχρι στιγμής κανείς δεν έχει παράγει ένα συνεκτικό CBT μοντέλο για τη διπολική διαταραχή, και υπάρχουν πολλές πειραματικές εξελίξεις σε εξέλιξη όσον αφορά τη βασική γνωσιακή θεωρία και την πρακτική της συμπεριφοράς. Τα διαφορετικά CBT μοντέλα για τη διπολική διαταραχή αναπτύσσονται από διαφορετικές και ανταγωνιστικές ομάδες, αλλά συνολικά παρέχουν συνεχή πρόοδο στον τομέα. Επομένως, το επιχείρημα ότι το μοντέλο CBT της διπολικής διαταραχής βασίζεται μόνο στο μοντέλο της μονοπολικής κατάθλιψης δεν αντέχει στην τεκμηρίωση. Έχουμε τουλάχιστον 2 δεκαετίες ανάπτυξης μοντέλων CBT για τη διπολική διαταραχή, ενώ με τις θεραπείες «ψυχοεκπαίδευσης» έχουμε μόνο λίγες μελέτες που δείχνουν κάποια επίπεδα αποτελεσματικότητας που μοιάζουν πολύ καλά για να είναι αληθινά, χωρίς καμία αίσθηση υποκείμενου μοντέλου.

‍

Ο τομέας της ψυχοεκπαίδευσης χρειάζεται να αναπτύξει μια αίσθηση μοντέλου και να αποφασίσει για τους κύριους θεραπευτικούς στόχους του. Δεν είναι ακόμη σαφές πώς βοηθά η ψυχοεκπαίδευση. Αυξάνει τη συμμόρφωση με τη φαρμακευτική αγωγή; Αυξάνει τις γνώσεις και τις δεξιότητες πρόληψης των υποτροπών; Οι ασθενείς γίνονται πιο γνώστες; Είναι η γνώση της διπολικής διαταραχής το κρίσιμο στοιχείο; Αυτά θα ήταν μερικά βασικά ερωτήματα που θα βοηθούσαν στο απαραίτητο μοντελοποιητικό έργο που χρειάζεται να γίνει πριν η ψυχοεκπαίδευση μπορέσει να ονομαστεί τεκμηριωμένη θεραπεία και να σταθεί από μόνη της.

‍

Φυσικά, για να μην αδικήσουμε τις άλλες ψυχοκοινωνικές θεραπείες για τη διπολική διαταραχή, έχουν επίσης πολύ περισσότερη θεωρία και πιο συνεκτικά μοντέλα της διπολικής διαταραχής από ό,τι έχει η ψυχοεκπαίδευση. Η θεραπεία IPSRT της Helen Frank βασίζεται στην IPT και τα μοντέλα της διπολικής διαταραχής που έχει αναπτύξει μαζί με τη θεραπεία συμπεριφοράς και κοινωνικού ρυθμού. Η οικογενειακή θεραπεία (FFT) του David Miklowitz βασίζεται στο μοντέλο των εκφρασμένων συναισθημάτων (Expressed Emotion) και στη Θεραπεία Ενίσχυσης Επικοινωνίας. Όμως όλες έχουν εξελισσόμενα μοντέλα. Είναι ελλιπή αλλά αναπτύχθηκαν και συνεχίζουν να αναπτύσσονται με βάση τα δικά τους μοντέλα της διπολικής διαταραχής.

‍

Ανυπομονώ να δω οποιαδήποτε προσέγγιση από τους υποστηρικτές και τους προγραμματιστές της ψυχοεκπαίδευσης για τη δημιουργία ενός σαφούς θεραπευτικού πλαισίου.

‍

Δρ. Ιωάννης Μάλλιαρης

‍