Πρόσφατα παρακολούθησα ένα από τα ενδιαφέροντα webinars που διοργανώνει το International Bipolar Foundation. Ο ομιλητής, Dr Nassir Ghaemi (Καθηγητής στο πανεπιστήμιο Tufts), παρουσίασε το βιβλίο του "A First Rate Madness: Mood disorders and Crisis Leadership" και συζήτησε το ζήτημα της ηγεσίας και των διαταραχών της διάθεσης.

‍

Σύμφωνα με την ομιλία του, οι άνθρωποι με διαταραχές της διάθεσης και γενικότερα οι ψυχικά "μη φυσιολογικοί" άνθρωποι γίνονται καλύτεροι ηγέτες, ειδικά σε περιόδους κρίσης. Έφερε παραδείγματα από πολλούς πολιτικούς ηγέτες της Αμερικής και της Ευρώπης, οι οποίοι πέτυχαν τη "μεγαλοσύνη" τους και των οποίων το ψυχοϊστορικό υποδηλώνει ότι είχαν επίσης κάποια ψυχική διαταραχή – στις περισσότερες περιπτώσεις, διπολική διαταραχή.

‍

Έχω δυσκολία να δεχτώ αυτό το επιχείρημα, όχι για προσωπικούς λόγους, καθώς κι εγώ αγαπώ τους διπολικούς ασθενείς μου και θέλω να σκέφτομαι και να μιλώ θετικά γι' αυτούς, αλλά για επιστημονικούς λόγους.

‍

Συνεχίζοντας με το επιχείρημα του Dr Ghaemi, οι άνθρωποι με διαταραχές της διάθεσης γίνονται σπουδαίοι ηγέτες επειδή η κατάθλιψη και η μανία τους προσδίδουν πλεονεκτήματα έναντι των πιο "υγιών" ανθρώπων. Η κατάθλιψη τους κάνει πιο ρεαλιστές (δείτε τη βιβλιογραφία για τον ρεαλισμό της κατάθλιψης) και πιο συμπονετικούς. Από την άλλη, η μανία αυξάνει τη δημιουργικότητα και την ανθεκτικότητα.

‍

Ο Dr Ghaemi ανέφερε επίσης έρευνες του ψυχιάτρου Roy Grinker, ο οποίος εντόπισε μια ομάδα ατόμων, τους "ομοκλήτες" (από την ελληνική λέξη που σημαίνει εκείνους που ακολουθούν τους κανόνες και τα πρότυπα), και κατέληξε ότι, παρόλο που είναι καλοί άνθρωποι για να είναι κανείς φίλος τους, δεν είναι κατάλληλοι για ηγέτες. Οι Ναζί της Νυρεμβέργης ήταν αποτυχημένοι "ομοκλήτες", σε αντίθεση με τον διπολικό Χίτλερ, ο οποίος ήταν σπουδαίος ηγέτης. Επίσης ανέφερε έρευνα από την 11η Σεπτεμβρίου που έδειξε ότι οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή ήταν λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν μετατραυματικό στρες, γεγονός που τους καθιστά πιο ανθεκτικούς στο στρες.

‍

Τελικά, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η θεραπεία είναι απαραίτητη για τις οξείες φάσεις της νόσου, αλλά όχι για τις ήπιες – καθώς οι ήπιες καταστάσεις είναι αυτές που προσφέρουν όλα αυτά τα μεγάλα οφέλη.

‍

Νομίζω ότι είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τις θετικές ποιότητες οποιασδήποτε διαταραχής ή ασθένειας. Πράγματι, σε προηγούμενο άρθρο μας, η νεαρή ψυχολόγος Valeria Kilaberia ανέλυσε μια πρόσφατη μελέτη που υπογράμμιζε μερικές από τις πιο θετικές ποιότητες της διπολικής διαταραχής – ή τουλάχιστον τι πιστεύουν οι ασθενείς ότι είναι θετικό και πλεονεκτικό.

‍

Αλλά αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, η κλινική μας εμπειρία και η έρευνα υποδηλώνουν το αντίθετο:

1. Οι περισσότεροι άνθρωποι με διπολική διαταραχή δεν μπορούν να γίνουν σπουδαίοι ηγέτες σε περιόδους κρίσης. Η πλειονότητα της βιβλιογραφίας σχετικά με τα γεγονότα ζωής (δείτε το έργο της αγαπητής μου καθηγήτριας Constance Hammen) δείχνει το αντίθετο. Σε περιόδους κρίσης, οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή είναι πιο πιθανό να υποτροπιάσουν, και όποιες θετικές ιδιότητες μπορεί να προσφέρουν οι ήπιες καταθλιπτικές ή μανιακές καταστάσεις τους, επισκιάζονται από το σκοτάδι της κατάθλιψης και την τρέλα της μανίας. Αυτοί που είναι ηγέτες και έχουν διπολική διαταραχή χρειάζονται περισσότερη υποστήριξη σε τέτοιες στιγμές.
2. Οι ήπια συμπτώματα δεν προσφέρουν και δεν προσδίδουν ουσιαστικά οφέλη. Σχεδόν δύο δεκαετίες έρευνας σχετικά με τις υποτροπές (και το επίπονο πενταετές μου διδακτορικό) δείχνουν ότι τα ήπια διπολικά συμπτώματα είναι ο πιο σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για μελλοντικές υποτροπές. Μειώνουν επίσης την ποιότητα ζωής και τη λειτουργικότητα των περισσότερων ασθενών με διπολική διαταραχή. Οφείλουμε στους ασθενείς μας να τους βοηθήσουμε να μειώσουν τον κίνδυνο υποτροπής και να βελτιώσουν τη ζωή τους – όχι να επαινούμε αυτό που ουσιαστικά τους βασανίζει και τους θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο.
3. Οι φιλόδοξες και ηγετικές στάσεις αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για υποτροπή της διπολικής διαταραχής. Η έρευνα στην γνωσιακή θεραπεία (βλέπε το έργο του Dominic Lam) έχει τονίσει ότι ακριβώς αυτές οι φιλοδοξίες και ηγετικές στάσεις κάνουν τους διπολικούς ασθενείς πιο επιρρεπείς στην υποτροπή, τουλάχιστον από γνωσιακή άποψη. Στην CBT θεραπεία, πραγματικά εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση να βοηθήσουμε τους ασθενείς μας να ισορροπήσουν τις ανάγκες και τις φιλοδοξίες τους για επιτυχία, και να τους βοηθήσουμε να γίνουν λιγότεροι "υπερήρωες". Ναι, ξέρω ότι ακούγεται κακό, αλλά πιστεύω ότι οι πραγματικοί "διπολικοί υπερήρωες" είναι αυτοί που γνωρίζουν τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους και καταφέρνουν να παραμείνουν καλά ενώ επιτυγχάνουν μεγαλείο σε οποιονδήποτε τομέα εκτιμούν.
4. ‍

Θα μπορούσα να συνεχίσω με πολλά ακόμα επιχειρήματα που βασίζονται στη γνώση και την έρευνά μας, τα οποία δυστυχώς δείχνουν ότι η διπολική διαταραχή ή η ψυχική ανωμαλία γενικότερα δεν κάνουν απαραίτητα σπουδαίους ηγέτες. Κάθε ηγέτης είναι από τη φύση του μοναδικός, αλλά δεν είναι απαραίτητα ψυχικά άρρωστος. Δεν αμφισβητώ το γεγονός ότι υπήρξαν πολλοί σπουδαίοι άνθρωποι που ήταν και σπουδαίοι ηγέτες και είχαν διπολική διαταραχή, αλλά πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι υπέφεραν και εργάστηκαν τουλάχιστον διπλάσια από τους περισσότερους για να φτάσουν σε τέτοιες θέσεις. Μερικοί πράγματι έκαναν θετικές συνεισφορές, ενώ άλλοι προκάλεσαν σημαντική βλάβη σε πολλούς (δείτε ένα ξεχασμένο βιβλίο με τίτλο Brotherhood of Tyrants, το οποίο τονίζει τις αρνητικές πτυχές της διπολικής διαταραχής και της ηγεσίας και εξισορροπεί το επιχείρημα).

‍

Πρέπει να δουλεύουμε για να βοηθούμε τους ασθενείς μας με βάση ό,τι γνωρίζουμε, και όταν πρόκειται για θέματα ηγεσίας, πρέπει να τιμούμε ηγέτες που κάνουν σημαντικές συνεισφορές στην κοινωνία μας ανεξαρτήτως του ιατρικού τους ιστορικού.

‍

Υπάρχουν άραγε διπολικοί ηγέτες εκεί έξω που θα ήθελαν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους μαζί μας;

‍